Beschrijving
Klimaatverandering, verlies van biodiversiteit, toenemende vervuiling, uitputting van natuurlijke bronnen …. de mondiale samenleving worstelt met een veelvoud aan crisissen, die elkaar ook nog eens onderling versterken. We kunnen het tij keren door ons leven in snel tempo te verduurzamen. Er is geen tijd meer te verliezen: de mondiale samenleving moet in hooguit drie decennia omgebouwd worden naar een volledig duurzaam functionerende samenleving. Maar momenteel krijgen jongeren onvoldoende kennis en competenties om hierin effectief te handelen. Hier ligt een urgente en belangrijke taak voor het onderwijs. Voor de bètaleraren betekent dat een specifieke opgave: laten zien dat natuurwetenschappen, wiskunde en technologie een grote rol spelen in het ontstaan van duurzaamheidsproblemen, maar evenzeer in het vinden van oplossingen ervoor. Vooral dat laatste hebben leerlingen nodig: het uitzicht op en actief meewerken aan oplossingen houdt hen mentaal gezond.
Rond het thema duurzaamheid zijn er binnen de NVON al vele initiatieven geweest, gericht op bespreekbaar maken en verdere ontwikkeling. Plan Bèta biedt een visie en handreikingen aan bètadocenten en schoolleiders om focus en tempo aan te brengen in de ontwikkeling naar duurzame bètavakken binnen een duurzame school. Over de noodzaak voor doorgaande aandacht voor duurzaamheid is er wel consensus, nu is het tijd om er meer samenhang in te brengen en een beweging op gang te brengen waarin bètaleraren elkaar steunen in het ontwerpen van onderwijsmateriaal, in het realiseren en evalueren van duurzaam onderwijs en in het organiseren van de hele school rondom het thema duurzaamheid. De beweging neemt de lerarenopleidingen en vervolgopleidingen mee en draagt de activiteiten en resultaten uit naar de samenleving.
Rond welke vragen is het boek opgebouwd?
Plan Bèta bevat dringende vragen, die in direct verband staan met duurzaamheid en met de bètavakken wiskunde, natuurkunde, scheikunde, biologie, NLT, O&O en aardrijkskunde. De negen hoofdstukken behandelen de volgende vragen:
Wat staat er op het spel voor de wereld en wat zijn de specifieke opgaven voor de bètavakken?
Wat gebeurt er al in scholen die duurzaamheid centraal stellen en wat doen de bètavakken daar?
Hoe gaan we (bètadocenten en bètaleerlingen) om met zekere, maar vooral ook met onzekere kennis?
Hoe zetten we emoties, gevoelens en waarden in om te komen tot duurzaam handelen?
Hoe leren en onderwijzen we duurzaam te leven en welke didactiek en pedagogiek hebben we daarbij nodig?
Hoe kunnen we als bètavakken groeien naar meer duurzaamheid, naar de noodzakelijk hechte samenhang tussen de bètavakken, maar ook naar samenhang van de bètavakken met niet-bètavakken ?
Hoe ondersteunen we – als (beginnende) docenten, schoolleiders of opleiders – een leerproces naar beter duurzaamheidsonderwijs?
Welke leiders maken op alle niveaus hun school duurzaam en wat verandert dan in de relatie met de omgeving van de school?
Doe je – als docent, leerling, schoolleider – mee om een beweging op gang te brengen naar duurzamer bèta-onderwijs?
Wat voor soort antwoorden biedt Plan Bèta op deze vragen?
Plan Bèta geeft een bondige samenvatting van wat bekend is over de mondiale crisissen en over de literatuur betreffende de kennis en competenties ten aanzien van duurzaamheid die mensen nodig hebben. Het geeft portretten van op het thema duurzaamheid actieve scholen. Het geeft achtergrondinformatie en adviezen over het omgaan met onzekerheid en stimuleert om vanuit de ervaringscyclus het leerproces van leerlingen te bezien, met het oog op het bieden van handelingsperspectief. Het gaat diep in op de didactiek van duurzaamheid waarbij termen als kwalificatie, socialisatie en subjectivatie de revue passeren, een lans wordt gebroken voor de nieuwe term ecologisatie en specifieke opgaven voor bèta staan geformuleerd. Het behandelt de plaats van duurzaamheid in de afzonderlijke bètavakken maar ook in enkele niet-bètavakken, en het geeft veel aandacht aan de broodnodige samenhang tussen alle vakken. Het gaat in op hoe de lerarenopleiding op duurzaamheid kan inspelen. Het behandelt het proces waarbij de hele school verduurzaamt, met name ook vanuit het perspectief van de schoolleiding. Tenslotte houdt het een pleidooi voor een brede beweging in het bèta-onderwijs om meer duurzaamheid in samenhang te ontwikkelen. In het hele boek staan verspreid de nodige inspirerende voorbeelden hoe je duurzaamheidsonderwijs op scholen vorm kunt geven.
Maar Plan Bèta pretendeert meer te zijn dan alleen een boek. Er wordt gewerkt aan het verspreiden van de kernboodschappen ervan via lezingen, webinars, adviezen, inspiratiesessies, publicaties, media. In het boek staat aangekondigd dat er een website komt met onderwijsmateriaal over duurzaamheid. Dat heeft echter forse vertraging opgelopen: er loopt onderzoek naar de effectiviteit van (weer een) website met onderwijsmateriaal. Intussen wordt aan de verzameling van lesmateriaal wel toch al verder gewerkt.
Voor wie is het boek bedoeld?
Het hele boek Plan Bèta is geschikt voor docenten wiskunde, biologie, natuurkunde, scheikunde, NLT, O&O en, aardrijkskunde in het hele voortgezet onderwijs (vmbo/havo/vwo). Het boek brengt beperkte informatie over de plaats van duurzaamheid in de monovakken; bij de schoolleiding en op de lerarenopleidingen, – zoveel als waarschijnlijk nodig is om samenwerking vanuit de docenten te ondersteunen. De hoofdboodschap van Plan Bèta is ook voor vmbo geheel relevant, maar het vmbo verdient een specifieke uitwerking, – daar zijn al ideeën voor. Overigens: stimulans tot uitwerking van duurzaamheidonderwijs is natuurlijk ook de hoofdopzet van Plan Bèta.
Gegevens boek Plan Bèta
Schrijvers: Marcel Kamp (tevens hoofdredactie), Maarten Nypels (tevens hoofdredactie), Gerben de Jong, Albert Pilot, Hanneke Roozendaal & Michiel Vogelezang
Jaar van uitgifte: 2022
Uitgave: Nederlandse Vereniging voor Onderwijs in de Natuurwetenschappen (NVON)
Aantal blz.: 303
ISBN: 978-90-8797-017-8
Illustraties: Maarten Nypels, Sia Windig (www.siteseeingmetsia.nl ), Horst Wolter (www.educatorei.nl )
